विधानसभा निवडणुकीनंतर महाराष्ट्रात इलेक्ट्रॉनिक व्होटिंग मशिनला (ईव्हीएम) विरोध करताना लोक दिसत असल्याचा दावा करत रस्त्यावर जमलेल्या प्रचंड गर्दीचा व्हिडिओ इंटरनेटवर शेअर केला जात आहे.
काय म्हणाली व्हायरल पोस्ट?: एक्स (पूर्वीचे ट्विटर) प्रीमियम युजरने ही क्लिप शेअर करत कॅप्शनमध्ये लिहिले की, "ही गर्दी पाहून असे वाटते की जनता महाराष्ट्रात फसवणुकीच्या माध्यमातून स्थापन झालेले नवे सरकार स्थापन होऊ देणार नाही. ईव्हीएमविरोधातील ही गर्दी खूप मोठी आहे."
वस्तुस्थिती काय आहे?: हा व्हिडिओ फेब्रुवारी महिन्याचा असून त्याचा २०२४ च्या महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीशी संबंध नाही.
यात दिल्लीच्या जंतरमंतरचे दृश्य दाखवण्यात आले आहे, जेव्हा लोक निवडणुकीत ईव्हीएमच्या वापराला विरोध करण्यासाठी जमले होते.
हे आम्हाला कसं कळलं?: आम्ही 'इनव्हीआयडी' नावाच्या व्हिडिओ व्हेरिफिकेशन टूलच्या मदतीने व्हिडिओची अनेक कीफ्रेम्समध्ये विभागणी केली आणि त्यावर रिव्हर्स इमेज सर्च केले.
यांडेक्स (Yandex) च्या शोधात असेच दृश्य होते आणि ते ठिकाण नवी दिल्ली म्हणून ओळखले गेले.
हे पुढे नेत आम्ही एक्सवरील कॅप्शन शोधले आणि त्याच नावाच्या एका युजरने शेअर केलेली पोस्ट सापडली.
हा व्हिडिओ 14 फेब्रुवारी रोजी प्रसिद्ध करण्यात आला होता आणि त्याच्या कॅप्शनमध्ये लिहिले होते, "नवी दिल्लीत ईव्हीएमविरोधात भारतीय नागरिक निदर्शने! पण मीडिया तुम्हाला दाखवणार नाही."
यावरून ही व्हायरल क्लिप जुनी असून त्याचा महाराष्ट्रात नुकत्याच झालेल्या विधानसभा निवडणुकीशी संबंध नसल्याचे स्पष्ट झाले आहे.
इतर स्त्रोत: आम्ही युट्यूबवर कीवर्ड सर्च केले आणि एक व्हिडिओ सापडला ज्यात 'उल्टा चश्मा' नावाच्या व्हेरिफाइड चॅनेलवर अशीच दृश्ये अपलोड करण्यात आली होती.
1 फेब्रुवारीला तो शेअर करण्यात आला होता आणि त्याचे शीर्षक इंग्रजीत भाषांतरित करताना लिहिले होते, "लाखो लोक दिल्लीत पोहोचले | ईव्हीएम काढण्यासाठी आंदोलन | जंतरमंतर इवीएम आंदोलन।"
या पार्श्वभूमीवर जनता दल युनायटेडचे (जेडीयू) बोर्ड दिसत असल्याचे आमच्या निदर्शनास आले.
दृश्यांची तुलना: टीम वेबकूफला झी बिहार झारखंडच्या अधिकृत यूट्यूब चॅनेलवर जेडीयूच्या मध्यवर्ती कार्यालयाची व्हिज्युअल सापडले.
जेव्हा आम्ही दोन्ही क्लिपमध्ये दिसलेल्या फलकांची तुलना केली, तेव्हा आम्ही असा निष्कर्ष काढला की आंदोलनाचा व्हिडिओ खरोखरच जंतरमंतरमध्ये असलेल्या जेडीयू केंद्रीय कार्यालयाजवळ शूट करण्यात आला आहे.
बातम्या : अमर उजालाने दिलेल्या वृत्तानुसार, जंतरमंतरवर भारत मुक्ती मोर्चा आणि इतरांसह सुमारे २२ संघटनांनी ईव्हीएमविरोधात निदर्शने केली.
पंजाब, उत्तर प्रदेश, हरयाणा, बिहार, दिल्ली अशा विविध राज्यांतून आंदोलक जमले होते.
दिल्लीतील जंतरमंतरवर झालेल्या आंदोलनाबाबत राष्ट्रवादी काँग्रेसचे अध्यक्ष शरद पवार यांनी शेअर केलेली पोस्ट 'टीम वेबकूफ'ला सापडली.
पवार यांनीही या मेळाव्याला संबोधित केले होते.
निष्कर्ष: हा व्हिडिओ जुना असून त्याचा 2024 च्या महाराष्ट्र निवडणुकीशी संबंध नसल्याचे स्पष्ट झाले आहे.
(ऑनलाइन आलेल्या पोस्ट किंवा माहितीची खात्री नाही आणि त्याची पडताळणी करायची आहे का? आम्हाला व्हॉट्सअॅपवर 9540511818 वाजता तपशील पाठवा किंवा webqoof@thequint.com वाजता आम्हाला ई-मेल करा आणि आम्ही ते आपल्यासाठी फॅक्ट-चेक करू. आमच्या सर्व फॅक्ट चेक केलेल्या कथा ही तुम्ही इथे वाचू शकता.)